Czym jest piecza rodzinna? Czym jest piecza instytucjonalna? I czym różni się piecza zastępcza od adopcji? Warto się dowiedzieć, gdyż badania wykazują, że wiedza naszego społeczeństwa na ten temat jest w zasadzie żadna.
Piecza zastępcza to pobyt w takiej rodzinie, która opiekuje się dzieckiem w czasie, gdy rodzina biologiczna nie może się nim zająć, a adopcja nie wchodzi w grę. Decyzję o objęciu dziecka taką formą opieki podejmuje sąd – jeśli zagrożone jest dobro dziecka, a wszystkie przewidziane przez prawo formy pomocy rodzicom biologicznym zostały wyczerpane.
Powody objęcia dziecka pieczą zastępczą to np. brak rodziny biologicznej, nałogi lub przemoc w rodzinie biologicznej.
W instytucji
Piecza zastępcza dzieli się na instytucjonalną i rodzinną.
Piecza instytucjonalna – dzieci przebywają w placówce opiekuńczo-wychowawczej, która zaspokaja ich niezbędne potrzeby, wychowuje, zapewnia całodobową opiekę.
Rodzaje placówek:
• Typu rodzinnego: opieka nad dziećmi w różnym wieku, także rodzeństwem. Placówka opiekuńczo-wychowawcza (zwana jest zwykle rodzinnym domem dziecka) tworzy warunki zbliżone do rodzinnych, zapewniając opiekę i wychowanie jak w wielodzietnej rodzinie. Może pomieścić do 8 dzieci (więcej, jeśli w grę wchodzi rodzeństwo) i dąży do tego, aby dzieci miały szansę na powrót do własnych rodzin lub na adopcję.
• Typu interwencyjnego: opieka doraźna nad dziećmi powyżej 10. roku życia w sytuacji kryzysowej, wymagającej natychmiastowej interwencji. Pobyt tu nie trwa dłużej niż 3 miesiące lub do momentu, kiedy sąd zdecyduje o powrocie dziecka do rodziny, o adopcji lub umieszczeniu w rodzinnej pieczy zastępczej.
• Typu socjalizacyjnego, tzw. domy dziecka: opieka i wychowanie dzieci powyżej 10. roku życia, wyjątkowo także młodszych.
• Typu specjalistyczno-terapeutycznego: dla dzieci o szczególnych potrzebach, np. z niepełnosprawnościami.
W rodzinie
Piecza rodzinna – najbardziej zbliżona do zwykłej rodziny. Może być realizowana przez:
• Rodziny zastępcze spokrewnione, np. dziadkowie opiekują się wnukami, starsze rodzeństwo młodszym. Rodziny takie mogą tworzyć osoby samotne lub małżeństwa. Muszą przejść odpowiednie szkolenia, uzyskać zaświadczenie o kwalifikacji, a także zapewniać dziecku odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe.
• Rodziny zastępcze niezawodowe: opiekują się również dziećmi, z którymi nie łączy ich pokrewieństwo. W tym samym czasie mogą zajmować się maksymalnie trojgiem dzieci, chyba że przyjmą rodzeństwo. Rodziny takie mogą tworzyć – po przeszkoleniu – osoby samotne lub małżeństwa zapewniające odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe.
• Rodziny zastępcze zawodowe: w tym samym czasie mogą mieć maksymalnie troje dzieci, chyba że pod opiekę przyjęte zostaje rodzeństwo.
• Rodziny zastępcze zawodowe pełniące funkcje pogotowia rodzinnego: dzieci trafiają do nich nie dłużej niż na 4 miesiące lub do decyzji sądu o powrocie dziecka do rodziny biologicznej, adopcji lub umieszczeniu w docelowej rodzinie zastępczej.
• Rodziny zawodowe specjalistyczne: opiekują się m.in. dziećmi z niepełnosprawnościami.
• Rodzinne domy dziecka: opiekę może w nich znaleźć maksymalnie 8 dzieci (więcej, gdy w grę wchodzi rodzeństwo). Dom taki mogą prowadzić osoby samotne lub małżeństwa.
• Rodziny pomocowe: dodatkowo wspierają rodziców zastępczych.
Do czasu
Dzieci pod opieką rodzin zastępczych są wychowywane naturalnych warunkach, mają zapewnione poczucie bezpieczeństwa, dom, wykształcenie, prawidłowy rozwój, start w dorosłe życie. Rodzice zastępczy mogą być jednocześnie opiekunami prawnymi. Otrzymują specjalistyczne szkolenia, pomoc pedagogiczną, psychologiczną i prawną, a także finansową.
Ważne jest przy tym, że to rodzicom biologicznym, nawet gdy mają ograniczoną władzę rodzicielską, przysługuje prawo do decydowania o istotnych dla dziecka sprawach. To oni wyrażają zgodę m.in. na przeprowadzenie jakiegoś zabiegu albo złożenie wniosku o wydanie dziecku paszportu. Prawo to zostaje przekazane opiekunom prawnym, np. rodzicom zastępczym, gdy biologiczni całkowicie stracą prawa rodzicielskie.
Dziecko objęte jest rodzinną pieczą zastępczą tylko przez pewien czas:
– do osiągnięcia pełnoletności
– do zakończenia kształcenia
– do momentu, w którym sytuacja w rodzinie biologicznej poprawi się na tyle, że dziecko będzie mogło do niej wrócić; jeśli okaże się to niemożliwe, podjęte zostaną starania o adopcję.
Adopcja – w odróżnieniu od pieczy zastępczej – jest stała, a rodzice adopcyjni przejmują wszystkie funkcje rodziny biologicznej. Ponoszą wszelkie wydatki związane z wychowywaniem dziecka i mają nad nim pełną władzę rodzicielską.